Chaweta’maj le ilb’al uwakaj le uk’exom le uwachib’al ulew rech le uwakaj
Sept. 14, 2016

Ojk’o pa uq’ab’ jun nimalaj uwakaj, le ub’ina’am Via Láctea. Jun uwakaj are jun nimalaj ucholajil ch’umil, uriqom rib’ rumal le ujek’b’alil ulew. Le Via Láctea sib’alaj nim rumal la’ le saqil knajtin 100 000 junab’ chech uq’axexik pa le jun chi tzelaj.

Rumal le unimal, man kkowinb’ex ta opanem pa le Via Láctea, Are wa’ kub’ij xa ne rajawaxik kqanik’oj na, jas ub’anom le upam.

 We k’o jumul atk’olinaq pa jun sachb’al b’e, k’ate k’u ri’ la’ kak’oxomaj jasche sib’alaj k’ax wa’, xuquje’ jas che k’o na sib’alaj k’i  k’otb’al chi’aj, le man k’o ta utzalijisab’al uwach chi rij le uwakaj, ¿Jas qas unimal le V’ia Láctea? ¿Jampa’ ujunab’?, ¿Jampa’ ra’lal? ¿Jampa’ xk’iyik?, ¿Jas Ub’antajik? Jawi’ e k’o wi taq ch’umil? ¿Jas kikanem?

Xa jub'eq' karaj are chi nab'e mul katzalijisax uwach we k'otoj chi'aj rumal jun k'ak' satelite ub'i Gaia, ¡le katajin karesaj utz taq wachib'al rech le uwakaj!

Gaia are jun satelite xtaq b'i chi kaj chi rij le Q'ij pa ri diciembre rech ri junab' 2013. Are kukoj jun elesab'al silob'wachib'al le sib'alaj k'o uchuq'ab', Gaia karetaj le unajal le taq ch'umil ¡xuquje' kuwok le uwachib'al ulew le qas q'alaj rech le uwakaj!

Rech apachike jastaq rech uwakaj rajawaxik kaweta'maj le unajal are chi keta'max le unimal chi'l le uchupchutem, chi'l nik'aj chik jastaq.

Le e nik'ol uwakaj kakichomaj rij chi k'o 100 mil millones (100 000 000 000) chi ch'umil pa le kaj. Chanim xew eta'matal le unajal keb' oxib' jok'al chi ch'umil. Le uchak we Gaia are kuya' le unajal mil millones chi ch'umil.

Kamik Gaia ukemtzijob’em le nab’e umolajil taq wachib’al rech 1100 millones ch’umil ilom, ¡chi’l wene’ 400 millones jastaq chi man ilom ta wi! We wachib’al ri’ kuk’utunsaj le nab’e wachib’al uwakaj rech Gaia.

K’o k’i q’alajisanem chi le eta’manelab’ katajin kakita’ chi kech le winaq are chi keto’ chech le usolik uxe’ xuquje’ le uriqik. We kawaj kak’oji’l, chawila’ le uxaq rech taq ub’ixikil rech Gaia pa www.gaia.ac.uk/alerts .

Ajawatal juq'attzij

¡Gaia karetaj uk’olib’al taq le ch’umil kajunamataj ruk’ retaxik uwach jun uwi’ winaq ajsik chech Escocia k’a chi uxe’ rech Inglaterra!

This Space Scoop is based on a Press Release from ESA .
ESA

Elena Tambriz, Luis Jamínez, Ricardo Guarcha

Wachib'al
Okib'al rech Man k'ax ta utz'ajtz'ib'axik

¿K'o kawaj kaweta'maj na? chaweta'maj nik'aj chik...

¿Jas uwach ri' Space Scoop?

Chariqa' nik'aj chik Unik'oxik uwakaj

Uk'utik chi kiwach k'ak' taq nik'ol uwakaj

Achi'il rech Space Scoop

Chojach'ab'ej